Pagtukdo, Pagsurat Bikolnon 2008

Iniimbitahan ang interesadong teachers at writers sa tatlong araw na kumperensya (July 2-4, 2008) sa pagtuturo at pagsulat ng Bikol literature sa ST Annex Auditorium, Naga College Foundation, Naga City.

Kasama sa programa (PDF) ang sumusunod na diskurso:

• Kalagayan ng Panitikang Pilipino ni Dr. Bienvenido Lumbera (Nat’l. Artist for Literature);
• Pagsalingoy sa Pagsurat Bikolnon 1 & 2 ni Mr. Carlo Arejola (NCLA),
• Papel kan Paratukdo asin Akademya sa Pagpakusog kan Literaturang Bikolnon ni Dr. Paz Verdadez,
• Writer as Teacher/Teacher as Writer ni Chancellor Ricky de Ungria (para sa teachers),
• Ideolohiya asin Pedagohiya sa Pagtukdo kan Local na Literature ni Mr. Frank Peñones (para sa teachers),
• Methodolohiya sa Pagtukdo asin Modyul Writing ni Ms. Doods Santos (para sa writers);
• Osipon/Blogging ni Mr. Rizaldy Manrique (para sa writers),
• Tigsik ni Aida Cirujales (para sa writers),
• Play ni Jose Jason L. Chancoco (para sa writers),
• Sanaysay ni Judith Balares-Salamat (para sa writers),
• Rawit-dawit ni Estelito Jacob (para sa writers),
• Publikasyon ni Kristian Cordero (para sa writers)

An Liberal Arts and Education Department kan Naga College Foundation kaibahan an National Commission for Culture and the Arts, Lokal na Gobyerno kang Naga asin an KABULIG-Bikol nagmamawot na ikondusir an "Pagtukdo, Pagsurat Bikolnon 2008”:Teachers-Writer’s Conference for Bicol Literature".

An komperensya igwang temang: “Pusog na Literaturang Bikolnon, Pusog na Rehiyon, Pusog na Nasyon”, an kumperensya maglalaman nin manlaen-laen na diskurso manungod sa
literaturang bikolnon, sa linya nin pagtukdo, pagsurat asin iba pang porma nin paghiro kun sain lalo pa ining matalubo.

Mawot kan kumperensya na:
A. Pakusogon an pagtukdo kang literaturang Bikolnon sa laog kan mga eskwelahan.
B. Ipaabot asin idulok sa gobyerno an karagdagang suporta sa Literaturang Bikolnon
C. Pakusugon asin pahiwason an multisectoral na kolaborasyon sa pagpakusog kan Literaturang Bikolnon.

Inaasahan sa komperensya na mabilog an panrehiyong adgenda kan Literaturang Bikolnon asin makahaman nin mga modyul sa pagtukdo.

For more information, paki contact si Ms. Joanna Ramores sa 8117525 loc. 101 o Dr. William Espejo sa 8117525 loc.125.

Congrats Manny "Pacman" Pacquiao!

Adios Mexicanos!

Pacquiao vs. Diaz

Round 2 - Accuracy: Diaz - 27%, Pacquiao - 31%

Round 5 - Diaz, duguan!
Round 6 - Lederman's Card (44-50)Round 7 - Upper-cut by Diaz
Round 8 - Kawawang DiazRound 9 - Sapul!
Panalo si Manny!

Catanduanganon, top 1 sa Board of Dentistry

The Professional Regulation Commission (PRC) yesterday announced that 356 out of 818 examinees passed the Dentist Licensure Examination given by the Board of Dentistry in Manila this June, 2008. [1]

The PRC said the successful examinees who garnered the ten highest places are the following:
1. Carmencita Sanchez dela Rosa, Centro Escolar University-Manila, 84.94
2. Mikael Querol Canlas Nisce, University of the East-Manila, 83.91
3. Kristine Chua Shieh, Centro Escolar University-Manila, 83.70
4. Femalyn Lazo Fernandez, University of the Philippines-Manila, 83.58
5. Valerie Kaye Cu Tan, Centro Escolar University-Manila, 82.95
6. Charlston Escudero Uy, University of the East-Manila, 82.70
7. Errolflyn Guevara Gammad, Emilio Aguinaldo College-Manila, and Joanna Marie Nicole Mantolino Porter, University of the East - Manila, 82.66
8. Pamela Sue Abadam Natividad, University of the Philippines - Manila, 82.59
9. Almira Dulce Flores Garcia and Shiela Mae Millanes Ibarra, Centro Escolar University - Manila, 82.39
10. Christine Anne Asperas Pabustan, University of the Philippines - Manila, 82.08

Taga-Pandan, Catanduanes si Carmencita Sanchez dela Rosa na nag-graduate sa Pandan Central Elementary School, Pandan School of Arts and Trades at Centro Escolar University. [2]

Katalingkasan 1898

Maogmang pagselebrar kan ika-110 na taon kan aldaw nin katalingkasan kan Pilipinas!

Nagtahan Bridge, Manila

Rizal Park, Naga, Camarines Sur (1936)

Fuji, naungusan na ng Mayon sa N7WN

Sa latest ranking ng New 7 Wonders of Nature Nominees, pasok pa rin sa top 12 ang apat na pambato ng Pilipinas. Nasa #2 pa rin ang Tubbataha Reef samantalang umangat ng isang pwesto kumpara nung isang araw ang #3 Chocolate Hills, #5 Puerto Princesa Subterranean River National Park, at #9 Mayon Volcano. Para maging eligible ang isang nominee sa pipiliing 21 finalist ng isang panel ng mga eksperto, kailangang makapasok sya sa top 77 pagdating ng December 31, 2008.

Sa ngayon, hindi gaanong ka-importante ang ranking basta't hindi bababa sa #77. Pero mabuting mas anggat pa rin sa ibang entry na may parehong "kategorya" ang Tubbataha (reef), Chocolate Hills (hill/valley), Subterranean River National Park (river), at Mayon Volcano (hill/mountain/volcano). Bay/beach, lagoon/lake, island/archipelago, forest, falls, rock formation/canyon, desert/oasis ang iba pang "kategorya". Imposible mang mapili ng panel ang 4 para sa finals, o at least mas malaki ang chance na may mapipili sa kanila.

Nangunguna sa kani-kaniyang kategorya ang mga pambato ng Pilipinas except sa Mayon na naungusan man ang karibal na Fuji, nauunahan ng Mount Everest na nasa #7. Boto pa!

Hari at reyna ng clay

Ang Spanish na si Rafael Nadal at Serbian na si Ana Ivanovic ang nag-champion sa men's at women's singles ng French Open 2008.

Heto ang highlights:

C, Ñ, Q at X

Mahigit sampung taon na ang nakakaraan nang gawing 28 mula sa dating 31 nung 1976 ang bilang ng letra sa alpabetong Filipino (Pilipino mula 1959-1973, Wikang Pambansa mula 1937-1959). Taong 1937 nung piliin bilang basehan ng pambansang wika ang Tagalog sa tawag na Wikang Pambansa na may 20 letra. Taong 2001 nung kauna-unahang opisyal na nagamit sa mga salitang na isina-Filipino ang apat sa walong natirang banyagang letra (c, f, j, ñ, q, v, x at z) sa makabagong alpabeto. Ang mga "letra" o degraph na ch, ll at rr ang tatlo pang banyagang letra sa alpabeto bago ang 1976.

Sa mga panahong nauso ang mga salitang Filipino na may banyagang letra tulad "jolog", "japorms" at "fafa" hanggang sa kasalukuyan, limitado lang ang paggamit ng mga ito sa scientific at technical terms at mga katutubong wikang Pilipino na may mga letrang c, f, j, ñ, q, v, x at z tulad ng "ifun", "masjid", "vinta" at "azan". Taong 2007 nang ipinatigil ang paggamit sa apat na ponetikong letra sa alpabetong Filipino. Sa madaling salita, simula 1976 hanggang 2008 (maliban nung 2001 hanggang 2007 para sa mga ponetikong letrang f, j, v at z), nananatiling dekorasyon sa alpabeto ang walong letra nito.

May sariling ortograpiya ang Filipino para maisulat ang pasalitang wika. Pero may mga pagkakataon na hindi mailipat sa pasulat mula sa pasalitang porma ang pambansang wika kahit pa meron itong sariling sistema ng pagsulat. Kaya, imbes na isulat ayon sa natural na pagsasalita, iniiba ito para maisulat-- halimbawa, ang pag-rearrange ng mga salita o pag-violate sa tuntunin. Natural sa Filipino, kahit hindi ito standard o nire-recognize ng Komisyon sa Wikang Filipino ang hindi pagsunod sa sistema ng pagsulat nito:

1. paggamit ng linker na "na" sa halip ng "ng" (hal. "activity[ng] ito" nagiging "activity [na] ito" o "itong activity")
2. pagiging di-ponetiko o hindi isinusunod sa bigkas ang ispeling sa pagbubuo ng bagong salita (hal. chibog, charing, deadma),
3. paggamit ng affix na "ni-" o "ni" (hal. ni-save/ni save, ni-record/ni record, ni-confirm/ni confirm),
4. paglagay ng affix sa banyagang salita na hiniram ng buo (hal. hinayjack, shinoot, ticketan, careerin, vinalidate, shumare),
5. hindi paggamit ng gitling para ihiwalay ang banyagang salita (hal. nagkoconnect, magrecycle, ipaparesearch),
6. paggitling para malagyan ng affix ang banyagang salita na hiniram ng buo (hal. in-announce, in-edit, picture-an),
7. bahagyang lang na pagsasa-Filipino o pagpapanatili ng ispeling ng isang bahagi ng salita (hal. kinoach, nagsusuicide),
8. pagbawas ng isang bahagi ng banyagang salita at paglagay ng affix (hal. pipicturan),
9. pagkabit ng linker na "ng" sa banyagang salitang hiniram ng buo at nagtatapos sa katinig (hal. batteryng [binili], healthyng [bata]),
10. atbp.

Mismong ang paggamit ng mga salitang banyaga nang hindi isinasa-Filipino ay hindi pagsunod sa gabay na prinsipyo.

Ang pag-relax sa tuntunin sa paggamit ng ortograpiyang Filipino lalo na sa tiyak na gamit ng walong letra na ginagabayan ng prinsipyong "kung anong bigkas iyon ang ispeling at kung ano ang ispeling iyon din ang basa" ang isang paraan para maging functional ang mga letrang c, f, j, ñ, q, v, x at z (kahit pwede nang gamitin ang apat dito-- f, j, v at z -- dahil isang tunong lang ang nirerepresent ng mga ito). Sa pamamagitan nito, mas makikita ang kaibahan ng Filipino sa Tagalog at mas madedevelop pa ito.

Magagamit na ang mga letrang f, j, v at z pero hindi ang c, ñ, q at x sa kasalukuyang sistema ng pagsulat sa Filipino. Paano mapare-relax ang tuntunin sa paggamit ng mga letrang ikinokonsider na redundant dahil nagrerepresent ng sobra sa isang tunog na salungat sa pagiging ponetiko ng Filipino?

Sa mga letrang c, f, j, ñ, q, v, x at z, tanging ang f, j, at v lang ang nagrerepresent ng iisang tunong. Nirerepresent ng letrang c ang mga tunog na /s/ at /k/, letrang ñ ang /ny/, letrang q ang /kw/ at /k/, letrang x ng /ks/ at /z/, at letrang z ang /z/ at /s/.

Sa mga banyagang salitang nagsisimula sa letrang C, tunog /s/ ang letrang ito kapag sinusundan ito ng mga letrang consonant at mga vowel na e at i samantalang nagiging /k/ naman ito kapag sinusundan ng mga vowel na a, o at u. Maaaring gamitin ang letrang c sa pagsasa-Filipino ng mga banyagang salita kapag sisusundan ng vowel na e at i. Samantala, gagamitin ang letrang k para irepresent ang tunong /k/ ng letrang c sa unahan, loob o hulihan ng salita.

• English - 2007 Filipino - CQÑX
• cellular - selyular - celyular
• ceremonial - seremonyal - ceremonyal
• circus - sirkus - cirkus
• canvass - kanbas - kanvas
• confirm - konpirm - konfirm
• cooperative - kooperatib - kooperativ
• cultivate - kutibeyt - kultiveyt
• gimmick - gimik - gimik
• picnic - piknik - piknik

Sa mga banyagang salitang nagsisimula sa letrang Q (na sinusundan ng u), tunog /kw/ ang letrang ito kapag sinusundan ito ng mga vowel. Kalimitang tunog /k/ ito kapag nasa huling parte ng salita (na sinusundan ng u) at sinusundan letrang e. Maaaring gamitin ang letrang q (na sinusundan ng u) sa pagsasa-Filipino ng mga banyagang salitang nagsisimula sa q (at u). Samantala, gagamitin ang letrang k para irepresent ang tunong /k/ ng letrang q sa loob ng salita.

• English - 2007 Filipino - CQÑX
• quality - kwaliti - qualiti
• quiz - kwis - quiz
• quorum - korum - quorum
• quota - kota - quota
• squatter - iskwater - iskwater
• technique - teknik - teknik

Walang banyangang salitang nagsisimula sa letrang Ñ. Samantala, bagamat may mga banyagang salitang ng sisimula sa letrang X, /z/ ang tunog nito. Maaaring gamitin ang letrang x (at ang kasunod na letra o mga letra sa unang syllable) sa pagsasa-Filipino ng mga banyagang salitang nagsisimula sa x at sa mga salitang gumagamit ng letrang ito.

• English - 2007 Filipino - CQÑX
• xylophone - saylopon - xaylofon~xaylofown
• exam - eksam - exam
• maximum - maksimum - maximum
• tax - taks - tax

Hindi dapat gamitin sa mga salitang Kastila ang walong letra dahil may paraan na para sa pagsasa-Filipino ng mga ito. Kaya, hindi magagamit ang letrang ñ sa pagsasa-Filipino ng mga banyaga dahil Kastila lang ang gumagamit ng letrang ito. Gagamitin ng buo at walang pagbabago ang mga salita mula sa mga katutubong wikang Pilipino na may mga letrang c, f, j, ñ, q, v, x at z.

Masasabing semi-ponetiko ang mga salitang celyular, ceremonyal, cirkus, qualiti at xaylofon~xaylofown tulad sa mga salitang chibog, charing at deadma. Gayun din ang mga salitang nilagyan ng affix sa paraang di-standard o hindi kinikilala ng KWF at nagva-violate sa tuntunin sa ispeling (hinayjack, shinoot, ticketan, careerin, vinalidate, shumare; nagkoconnect, magrecycle, ipaparesearch; kinoach, nagsusuicide; pipicturan; batteryng [binili], healthyng [bata]). Sa pamamagitan ng pagre-relax sa tuntunin sa paggamit ng ortograpiyang Filipino, maililipat sa pasulat na porma ayon sa kung paano ito sinasalita ng mga Filipino ang wikang pambansa, o maisusulat sa paraan ng mga "taal" sa Filipino.

Dahil may access sa English (banyagang wikang kalimitang pinanggagalingan ng mga salita sa Filipino) ang nasa Metro Manila at urban centers ng bansa (lugar kung saan ginagamit ang Filipino bilang lingua franca) , hindi magiging hindrance sa pagbasa o pagkilala ng mga salita ang mga letrang c, f, j, ñ, q, v, x at z, kundi, magsisilbi pa itong palatandaan para sa mga salitang banyagang hiniram ng buo at nilagyan ng affix, o mga salitang isina-Filipino, mga salitang mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas na gumagamit ng mga letrang ito, at mga bagong salitang Filipino na nabuo gamit ang makabagong alpabeto. Palatandaan naman ng mga salitang mula sa katutubong wikang c, f, j, ñ, q, v, x at z sa kanilang alpabeto, at ng mga salitang mula sa Kastila ang di-pagkakaroon ng mga letra ito.

Itutuloy...